‘Stealthy Chinese J-20 Vulnerable’ Jan 18, 2011. AviationWeek.com
By David A. Fulghum, Bill Sweetman, Bradley Perrett, Robert Wall - Washington, Washington, Beijing, London. Tłumaczenie: Maciej Ptaszyński
Prototyp chińskiego najnowszego samolotu bojowego J-20 potrzebować będzię potrzebować intensywnego rozwoju aby osiągnąć stadium systemu bojowego gotowego zmierzyć się z szybkimi i zaprojektowanymi do zwalczania technologii stealth środkami bojowymi. W rzeczywistości technologie, określane jako anti- stealth poddają w wątpliwość wszystkie elementy projektowania zgodnie w celu stworzenia niewykrywalnych dla radaru i innych środów obserwacji samolotów. Te technologie to przede wszystkim potężne radary z antenami z aktywnym skanowaniem elektronicznym (Active Electronically Scanned Array AESA) Od początku ich rozwoju celem rozwoju technologii AESA było stworzenie radaru zdolnego do wykrywania bardzo małych obiektów takich jak pociski manewrujące (cruise) z wystarczająco dużych odległości ab można je było zestrzelić lub większych obiektów jak myśliwiec, ale trudno wykrywalny. Wykrywanie samolotów klasy stealth w trybie powietrze-powietrze jest już prawdopodobnie na poziomie możliwości operacyjnych.
W serii prób przeprowadzonych w bazie Edwards w Kalifornii w 2009 samolot ‘CATbird’- czyli latające stanowisko testowe całego systemu awioniki dla F-35 JSF na platformie Boeinga 737 – zdołał zlokalizować mieszaną formację F-15 i F-22 oraz wyizolować zdołał zakłócić sygnał radarów F-22. Również radar Raytheon AESA pracujący w paśmie X może wykrywać małe pociski manewrujące o niskiej sygnaturze radiolokacyjnej – w radary takie wyposażone są zmodernizowane F-15 stacjonujące na Okinawie. Ponadto radar firmy Northrop Grumman, również wyposażony w antenę AESA pracujący na niższej częstotliwości, pasmo L (instalowany na samolotach wczesnego ostrzegania RAAF Wedgetail) również prawdopodobnie może wykrywać samoloty klasy stealth na dużych odległościach. Także Lockheed Martin sugerował w 2009 roku że istnieje, wyposażenie samolotów JSF w możliwości anti-stealth do walki z zaawansowanymi samolotami myśliwskimi z innych krajów. „ Awionika F-35 obejmuje sensory pokładowe, które pozwolą pilotom atakować stałe i ruchome cele naziemne w środowisku dużego zagrożenia, w dzień i w nocy oraz w każdych warunkach atmosferycznych podczas jednoczesnego celowania i atakowania zaawansowanych celów powietrznych” – powiedział Dan Crowley General Manager programu F-35. Kolejne zdjęcia nadchodzące z Chin pokazują jasno, że J-20 demonstruje technologię stealth ale pozostaje sporo niejasności i pytań które wymagają odpowiedzi. Ogólny kształt samolotu przypomina F-35 i F-22 z pojedynczą linią łączącą przód kadłuba, górną część wlotów powietrza do silnika oraz skrzydła i przednie powierzchnie sterowe z krzywiznami powyżej i kanciastymi powierzchniami w dolnej części kadłuba. Krawędzie skrzydeł i przednich powierzchni sterowych są wyrównane na jednej wysokości. Skrzydła i przednie powierzchnie sterowe mają jednakowy skos na krawędziach natarcia, natomiast krawędzie spływu skrzydeł i przednich powierzchni sterowych mają odwrotny skos w stosunku do siebie, ale o taką samą wartość stopniową – co jest zgodne z brytyjskim, szwedzkimi i japońskimi badaniami nad samolotami klasy stealth. Celem tych zabiegów zabezpieczenie odpowiedniej manewrowości myśliwca wraz z małą sygnaturą radiolokacyjną z możliwie najmniejszą skuteczną powierzchnią odbicia w części nosowej i największą (ale i tak mniejszą niż w konwencjonalnych samolotach z krzywymi lub pionowymi powierzchniami) po bokach. Planowanie misji samolotu jest oparte o użycie bazy danych znanych pozycji stacji radiolokacyjnych, a następnie na wytyczeniu trasy lotu pomiędzy obszarami „pokrytymi” przez stacje radiolokacyjne, w taki sposób aby unikać lub skrócić eksponowanie boków samolotu, które posiadają największą skuteczną powierzchnię odbicia. Wloty powietrza wykonane w technologii diverterless supersonic inlet (bez izolowania warstwy przyściennej – przyp. Tłum) pozwalają zredukowanie problemu sygnatury radiolokacyjnej generowanej przez płytę oddzielającą warstwę przyścienną. Na przykład F-22 posiada konwencjonalne wloty powietrza do silnika do prawdopodobnie wymaga dużego wykorzystania materiałów absorbujących promieniowanie radiolokacyjne (radar absorbent material RAM). Największą niepewność w chińskiej konstrukcji budzą wyloty silników, które prawdopodobnie generują największą skuteczną powierzchnię odbicia (radar cross-section RCS) z tyłu samolotu. Pierwsza możliwość uczynienia ich mniej „widocznymi” dla stacji radiolokacyjnych to zastosować dwu wymiarowe dysze, które będą zintegrowane z samolotem w późniejszym okresie. Jednak dysze na obecnym samolocie wykazują pewne ślady ząbkowania które redukuje RCS, co wskazuje, że Chińska Armia jest skłonna zaakceptować nieco większą skuteczną powierzchnię odbicia (SPO) obecnych dysz zamiast inwestować w ciężkie i skomplikowane dysze dwu wymiarowe. Inne cechy są mniej jasne. Technologia stealth jest oparta na dbałości o szczegóły konstrukcji. Wszystkie anteny muszą być ukryte pod poszyciem samolotu i przykryte materiałami o cechach utrudnionej wykrywalności jednocześnie przezroczystymi dla fal radiowych o określonej częstotliwości. Ponadto kłopotliwa jest też obsługa naziemna – część systemów wymagających częstego serwisowania musi być przez wnęki podwozia, komory uzbrojenia i inne zatrzaskiwane i automatycznie otwierane drzwi, które nie wpływają na RCS/SPO ale z kolei „kosztują” dodatkową masę. Prawdopodobnie największą trudnością jest rozwiązanie problemu napięciami elektrycznymi generującymi zakłócenia elektromagnetyczne na powierzchni poszycia samolotu. Wczesne konstrukcje stealth wykorzystywały intensywne pokrycia materiałami pochłaniającymi fale radiowe RAM. W F-22 powierzchnie te wymagają mniej materiałów RAM ale za to są znacznie bardziej podatne na korozję. Lockheed Martin zapewnia że w F-35 zastosowane będą odporne materiały, tańsze w utrzymaniu skonstruowane w taki sposób że przewodzące elementy są umieszczone wewnątrz pokrytych specjalnymi materiałami kompozytowych paneli. W konstrukcji Chengdu J-20 dla wielu analityków istotnym jest podobieństwo do F-22, F-35 czy Suchoj T-50 pomimo istnienia pewnych różnic. „J-20 jest reminiscencją rosyjskiego MiGa-1.42 pod względem kształtu jak i konfiguracji tyłu kadłuba” – stwierdził Douglas Barrie, starszy konsultant do spraw lotnictwa wojskowego w London’s International Institute for Strategic Studies - „Najbardziej widoczną różnicą jest inny kształ przodu kadłuba samolotu jako baza do charakterystyk niskiej obserwalności. Wraz z innymi wlotami powietrza do silników. Program MiG- został anulowany przez rosyjski rząd ok. roku 1997.” (Loty były jeszcze wykonywane w okresie 1999-2000. Przyp. tłum). Jednakże podobieństwo do rosyjskiej konstrukcji może wskazywać na pewne związki z rosyjskim przemysłem lotniczym. J-20 wykonał swój pierwszy lot tuż przed godziną 13.00 czasu lokalnego 11 stycznia. Lot był zakończeniem przygotowań które rozpoczęły się w grudniu 2010 próbami kołowania. Dyskusja na temat programu obecnie skieruje się na przeznaczenie samolotu (myśliwiec, lub bardziej prawdopodobnie samolot uderzeniowy dalekiego zasięgu), wyposażenie w czujniki (misje uderzeniowe wymagać będą radaru o dużej rozdzielczości i zasięgu) oraz komunikację (która będzie wymagać łącz danych o dużej szybkości i zaawansowanej integracji. Radary konwencjonalne mają połowę lub jedną trzecią zasięgu radarów z anteną z aktywnym skanowaniem elektronicznym (AESA – Active Electronically Scanned Array). Ponadto konwencjonalne radary z mechanicznym skanowaniem powodują błyski radiolokacyjne widoczne dla samolotów przeciwnika z zaawansowanymi radarami – (tzw. listki boczne, czyli dodatkowe kierunki promieniowania – przyp. tłum) co zmniejsza efektywność maszyny stealth. Wiadomo jednak, że Chiny pracują nad nowym radarem z technologią AESA.„Jest zbyt wcześnie, żeby oceniać status chinskiego programu radaru AESA” – twierdzi jeden z amerykańskich urzędników wywiadu. „Widzieliśmy wiele informacji prasowych oraz podczas salonów na temat tego programu, ale to nie znaczy automatycznie znaczącego rozwoju lub tego, że wiemy gdzie dokładnie są teraz Chińczycy pod tym względem.” „Podobnie silniki o dużej mocy, stworzenie radaru dla samolotów piątej generacji jest wyzwaniem dla Chin” - stwierdził cytowany urzędnik. „Zatem pomimo iż J-20 jest pierwszym bądź drugiem – wg innych źródeł, prototypem – ma przed sobą nadal bardzo długi program rozwojowy.” Jeżeli Chińczycy przeprowadzą w najbliższych miesiącach testy samolotu i nie podążą za nim kolejne prototypy może to wskazywać na to iż jest to jedynie demonstrator technologii. Jeżeli samolotów będzie więcej może to oznaczać, że jest to jednak program rozwojowy nowego samolotu. Lot odbył się podczas wizyty w Chinach Sekretarza Obrony USA Roberta Gates i Chiński Premier Hu Jintao nie omieszkał go o tym powiadomić w trakcie rozmów. Jednakże Gates nadal wierzy, że USA zachowają przewagę w lotnictwie klasy stealth do 2025 roku.
fotografie: J-20 club.china.com, FYJS.CN via tuku.military.china.com, CATBird - wikipedia
Więcej o J-20 na awiacja.blogspot.com:
Więcej o J-20 na awiacja.blogspot.com:
Bardzo fajnie napisane. Pozdrawiam serdecznie !
OdpowiedzUsuń