AWIACJA.BLOGSPOT.COM : Czym właściwie jest chiński myśliwiec Chengdu J-20 ?

J-20 - pierwszy chiński myśliwiec klasy stealth wyłonił się tajnego stadium rozwoju i w końcu grudnia 2010 rozpoczął próby kołowania z dużą szybkością na lotnisku instytutu badawczego Chengdu Aircraft. Jako że maszyna jest większa niż pierwotnie oczekiwano przypuszcza się że może on mieć odpowiednio większy zasięg i udźwig uzbrojenia w stosunku do standardowych rozmiarów samolotów bojowych. Rozwój samolotu oraz oficjalne wypowiedzi sugerują, że Chiny mogą mieć gotowy operacyjnie myśliwiec klasy stealth jeszcze przed rokiem 2020Debiut J-20 został ogłoszony w listopadzie 2009 roku w chińskiej telewizji. Zapowiedziano wtedy, że chiński myśliwiec czwartej generacji (chińskie oznaczenie dla samolotów stealth) będzie oblatany w latach 2010-2011 i wejdzie do eksploatacji w latach 2017-2019. J-20 to jednomiejscowy, dwusilnikowy samolot większy oraz cięższy niż Suchoj T-50 (PAK FA) i F-22 Raptor. Porównanie z pojazdami naziemnymi wskazuje że jego długość wynosi ok. 22,8 m a rozpiętość skrzydeł ok. 15 m, co wskazuje na masę startową rzędu 34-36 t. Jego długość porównywalna z General Dynamics F-111 sugeruje, że może on posiadać pojemność zbiorników paliwa rzędu 15 t. Podobnie jak wcześniejszy chiński myśliwiec Chengdu J-10 jest on zbudowany w układzie delty z przednimi powierzchniami sterowymi w układzie kaczki. Posiada on w pełni ruchome płytowe stateczniki pionowe podobnie jak T-50, wychylane różnicowo maksymalnie o kąt ok. 45 stopni i służące również zapewne jako hamulce aerodynamiczne przy ich przeciwnym wychyleniu. Maszyna ma niewielkie odchylone silnie na zewnątrz dolne stabilizatory pod tylną częścią kadłuba na wysokości stateczników pionowych. Ogólny kształt kadłuba przypomina F-22. W widoku od przodu stateczniki pionowe znajdują się na przedłużeniu zewnętrznego obrysu wlotów powietrza do silników.

Przejście skrzydło kadłub jest płynne. Kadłub widziany od góry jest nieco wybrzuszony co przywodzi na myśl linię konfromalnego zbiornika paliwa MiG-29SMT (i zapewne mieści zbiornik paliwa), wybrzuszenie rozdziela się bezpośrednio przed wylotami silników jednoznacznie przypominającymi silniki z rodziny jednostek napędowych Su-27 i pochodnych. Osłona kabiny i przód kadłuba jest niemal kopią osłony kabiny F-22. Z tym że osłona kabiny Raptora jest proporcjonalnie większa w stosunku do kadłuba. Kadłub widziany od przodu w przekroju wyraźnie składa się z dwóch połączonych brył, przy czym linia ich połączenia przechodzi wzdłuż samolotu do przednich powierzchni sterowych o minimalnie dodatnim wzniosie. Samolot jest górnopłatem o niewielkim ujemnym wzniosie skrzydeł (w celu zmniejszenia stateczności ?) Pod skrzydłami wyraźnie widać po dwa opływy (węzły na podwieszanie uzbrojenia lub co bardziej prawdopodobne osłony siłowników powierzchni sterowych skrzydeł. Na pierwszy rzut oka nie pasują one do przyjętej koncepcji ‘stealth’. Silniki stanowiące zespół napędowy to najprawdopodobniej pochodne lub członkowie rosyjskiej rodziny Saturn AL-31F używane także w J-10. Prawdopodobnie docelowo będą to inne silniki. Patrząc na duże romboidalne wloty powietrza do silników rzuca się w oczy brak szczeliny oddzielającej warstwę przyścienną – technologia diverterless supersonic inlet (DSI) znana z F-35 i chińsko-pakistańskiego J-17. We wnękach umieszczonych tunelach doprowadzających powietrze do silników umieszczono wnęki masywnego i wysokiego podwozia głównego zamykanego ząbkowanymi pokrywami przywodzącymi na myśl bombowiec B-2. Prawdopodobnie przed komorami podwozia znajdują się znane z F-22, F-35 czy F-15SE komory uzbrojenia – na Zhuhai air show ujawniono, rozwijane będą nowe systemy uzbrojenia powietrze-powierzchnia dla J-20. Zgodnie z informacjami analityków zachodnich wyloty silników umieszczone są asymetrycznie choć trudno ocenić czy w wersji prototypu mają one sterowanie wektorem ciągu –na dostępnych zdjęciach nic na to nie wskazuje. Ogólnie patrząc na samolot z boku trudno oprzeć się wrażeniu że samolot jest jakby za długi przy zbyt małych powierzchniach stateczników pionowych. Skrzydła jako takie nie zaskakują zbyt nowoczesną koncepcją większy skos (ca. 65 stopni) przy kadłubie w ok. 1/3 rozpiętości zmieniają kąt skosu na ok. 30 stopni. Dość cienki profil nie wskazuje na obecność zbiorników paliwa w skrzydłach. Kilka elementów wydaje kłócić się z koncepcją stealth: wspomniane opływy pod skrzydłami, dolne powierzchnie stabilizujące oraz kanciaste żądło-podobne końcówki kadłuba za statecznikami pionowymi ewidentnie wystające poza obrys kadłuba. Podobne wątpliwości zdaniem analityków rodzą przednie powierzchnie sterowe.

Wg analityków może to oznaczać jeszcze surową formę prototypu lub brak nacisku na cechy stealth ze strony konstruktorów lub użytkowników. Kolejnym pytaniem stawianym przez ekspertów jest czy to rzeczywiście prototyp czy tylko demonstrator technologii który sam w sobie nie rozwinie się w konkretny typ samolotu. – odpowiedź na te pytania mają przynieść najbliższe dwa lata. Nie należy poza tym zapominać że samolot stealth to nie jedynie płatowiec, ale cały projekt obejmujący wyposażenie, sensory, systemy łączności i transmisji danych, redukcję widoczności nie tylko w paśmie fal elektromagnetycznych ale także emisji w paśmie podczerwieni, konieczność stworzenia odpowiedniej stacji radiolokacyjnej etc.

Pojawia się zatem kilka pytań:

· Dlaczego zaniedbano dość istotne cechy stealth podczas projektowania maszyny przy jednoczesnej dbałości o mniej istotne szczegóły ?

· Czy to prototyp czy demonstrator technologii ?

· Czy Chiny dysponują odpowiednimi technologiami pozwalającymi wyposażyć samolot w stosowną awionikę ? A jeżeli nie to kto im w tym pomoże – Rosja dopiero wkracza w erę samolotów ‘stealth’ (T-50 PAK FA) więc elektronikę trzeba by rozwijać razem z Pakistanem lub Izraelem albo kupować mniej lub bardziej dostosowane rozwiązania „z półki”. Chociaż w kontekście doniesień o planowanym zniesieniu sankcji na sprzedaż uzbrojenia do Chin może to otwierać nowe możliwości w zakresie zakupu wyposażenia i awioniki.

· Dlaczego maszyna jest tak duża - jeżeli jednak to nie samolot stealth to jakie ma być jego przeznaczenie – wywalczanie przewagi w powietrzu przy tak dużej masie startowej ? Czy izolacja pola walki - ale czy wtedy wystarczy miejsca w komorach na wystarczająco dużą ilość uzbrojenia ? Bez wątpienia byłby to chyba największy seryjnie produkowany wielozadaniowy samolot bojowy większy niż samoloty z rodziny Su-27 czy F/A-18 E/F Super Hornet

· Jak wyglądać będzie kwestia napędu i czy obecne silniki AL-31F (?) (podobnie jak w J-10, i J-11) są w stanie zapewnić niezbędny dla tak dużego samolotu nadmiar mocy wystarczający do dynamicznego manewrowania, lotów z zakresie ‘supercruise’ - czyli długotrwały lot z prędkością naddźwiękową bez pracujących dopalaczy (obecnie standard dla myśliwców najnowszej generacji) oraz zachować zużycie paliwa na rozsądnym poziomie ? Możliwe że problemy te mają rozwiązać docelowo silniki Shenyang WS-10 lub ich wersje rozwojowe – jeżeli tylko chiński przemysł poradzi sobie w rozsądnym okresie czasu z tym wyzwaniem (póki co potrzebują one przeglądu co 20 godzin pracy…)

Na pewno przed J-20 jest jeszcze długa droga rozwoju i ostateczny wariant jeżeli wejdzie do produkcji może się znacząco różnić od tego co obecnie widać na zdjęciach, o ile Chiny zdecydują się na pójście w jego wypadku drogą rozwoju „rasowego” samolotu stealth i jeżeli nie zagrozi mu priorytet dla rozwoju maszyn J-10 i J-11, które wg niektórych analityków – we właściwej ilości wystarczyłyby do zbalansowania sił powietrznych tradycyjnych potencjalnych przeciwników Chin w regionie tj. Tajwanu i Japonii. Dużo zależy też od tego w którą jak będą rozwijać się indyjskie siły powietrzne zwłaszcza w kontekście trwającego obecnie konkursu na nowy samolot bojowy MMRCA gdzie o kontrakt na 126 maszyn walczą: F/A-18 E/F Super Hornet, Rafale, Eurofighter Typhoon, F-16 Block 60, Saab Gripen i MiG-35.